Ze 100 miliardów wyprodukowanych ubrań każdego roku, aż 92 miliony ton trafia do wysypisk śmieci. Gwałtowny rozwój e-commerce pociągnął za sobą znaczne konsekwencje dla środowiska. W 2020 roku – kiedy cały świat przerzucił się na zakupy online – wysyłka i zwroty produktów odpowiadały za 37% ogólnych emisji gazów cieplarnianych. Liczby jasno pokazują, że nasza wygoda zakupowa to znaczne koszty dla ekologii. Europa zaczęła więc w tym temacie działać, aby zwiększyć świadomość konsumentów o wpływie produktów na środowisko podczas decyzji zakupowych.
Czym jest Cyfrowy Paszport Produktu
Idea Cyfrowych Paszportów Produktów (DPP) zrodziła się w celu poprawy zrównoważonego rozwoju w całej Unii Europejskiej. Ponieważ, aż 80% wpływu na środowisko produktu ma etap jego wczesnego projektowania, to aby wymusić na producentach bardziej ekologiczne podejście do stosowanych materiałów Komisja Europejska chce, aby każdy konsument podczas zakupu produktu mógł sprawdzić nie tylko jego wpływ na środowisko, ale także wpływ składu materiałowego, całego procesu produkcji i logistyki oraz historii sprzedażowej, wypożyczania czy napraw.
Jak zauważa dr Natacha Tréhan, ekspertka w dziedzinie zamówień publicznych i gospodarki o obiegu zamkniętym na Uniwersytecie Grenoble Alpes: „Komisja Europejska jest zdania, że jeśli końcowy klient będzie lepiej poinformowany, będzie mógł naciskać na producenta i dystrybutorów, aby tworzyli bardziej zrównoważone produkty".
Koncepcja Cyfrowych Paszportów powstała zrodziła się więc z idei „Zrównoważonego Produktu", który to został zatwierdzony przez Komisję Europejską pod koniec marca 2022 roku. W ciągu kolejnych miesięcy rozpoczęto prace nad tym innowacyjnym rozwiązaniem.
Planuje się, że paszport produktowy będzie obejmować nie tylko towary wytworzone w Europie, ale także importowane do UE z innych regionów. W pierwszej kolejności, począwszy od 2026 roku, obowiązek posiadania DPP zostanie nałożony na baterie, elektronikę, produkty budowlane i sektor tekstylny (cała branża odzieżowa). W chwili obecnej (2024) projekt regulacji jest w fazie przygotowywania wniosku przez Komisję Europejską, po czym zostanie on poddany pod głosowanie i ewentualną implementację.
Cyfrowy Paszport Produktu (Digital Product Passport, DPP) będzie cyfrowym dokumentem, dzięki któremu każdy konsument będzie mógł zobaczyć, jaką podróż produkt odbył w ciągu całego swojego cyklu życia. Pomoże to ludziom podejmować świadome decyzje podczas zakupów, ułatwić naprawę i recykling oraz zwiększyć przejrzystość dotyczącą wpływu na środowisko, tym samym zmniejszając ilość odpadów.
Zbieranie danych rozpoczyna się na etapie projektowania produktu, dokumentując materiały, z których został wykonany, skąd pochodzą, oraz miejsce jego montażu. Od tego momentu DPP jest ciągle aktualizowany, pokazując, kiedy i gdzie produkt został sprzedany, czy był naprawiany, czy też czy jakieś części zostały wymienione, na przykład.
W ciągu swojego życia każdy, kto ma kontakt z produktem – w tym producenci, kupujący i pracownicy serwisów naprawczych – może zeskanować DPP, aby natychmiast poznać wszystkie istotne informacje o produkcie.
Jak produkt będzie identyfikowany
Ponieważ śledzenie całego cyklu życia produktu jest procesem złożonym, to w konsekwencji prosta identyfikacja produktu (tak jak numer GTIN/EAN – kod kreskowy) nie będzie wystarczająca do odróżnienia tych samych produktów, ale z różnymi procesami produkcji.
źródło: ergonode.com
Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem do identyfikacji produktów będzie dodatkowy identyfikator przypisany do każdego produktu podczas produkcji. Już teraz firmy często stosują kod serii/partii produkcyjnej identyfikujący każdą produkowaną partię, jednak taki kod musiałby być dodatkowo wsparty identyfikatorem, który pozwalałby jednoznacznie zidentyfikować konkretny produkt podczas kolejnych faz cyklu życia, aż do momentu recyklingu.
źródło: nobodyschild.com
Brytyjska firma odzieżowa Nobody’s Child w 2023 r. wprowadziła pilotaż Cyfrowego Paszportu do całej jesienno-zimowej kolekcji. Specjalny kod QR na każdym produkcie po zeskanowaniu pozwala uzyskać szczegółowe informacje, ekskluzywne prezenty oraz możliwość pobrania unikalnego niezmiennego tokena (NFT) za pomocą cyfrowego potwierdzenia zakupu. Każdy token NFT zawiera zestaw informacji zapisanych w sposób niezmienialny, co pozwala na weryfikację jego autentyczności i pochodzenia.
Pilotaż pokazał potencjał w wykorzystaniu technologii NFT i block-chain do identyfikacji produktu, aby jednoznacznie go identyfikować w całym cyklu życia.
Nieznacznie różny sposób identyfikacji zamierza wprowadzić portugalska grupa produkująca materace Aquinos, która wprowadza paszporty cyfrowe dla produktów w tym roku i spodziewa się, że do 2027 roku oznaczy ponad milion wyprodukowanych egzemplarzy.
Paszporty mają być przywiązane do materacy na dwa sposoby. Będzie tam podobnie jak w przypadku producenta odzieży kod QR, który konsumenci będą mogli zeskanować, aby dowiedzieć się, gdzie został wykonany materac i z czego został wykonany. DPP może również zawierać informacje o gwarancji i możliwości prania, co pomoże przedłużyć życie produktu. Dodatkowo wewnątrz materaca będzie znajdować się tag RFID, który umożliwi firmom zajmującym się recyklingiem dostęp do paszportu. Ten sposób jest łatwiejszy do zeskanowania automatycznie przez specjalne czytniki RFID i nie wyblaknie w trakcie użytkowania, ani nie będzie mógł zostać odcięty, jak kod QR na metce.
Kogo dotyczy DPP
Cyfrowe Paszporty będą miały ogromny wpływ na marki i producentów. Złożone produkty posiadają złożone łańcuchy dostaw, a przez wiele lat połączenia między uczestnikami tych procesów były często bardzo nieprzejrzyste. To ewidentny koniec tej epoki. Firmy nie będą już mogły działać bez głębokiego zrozumienia etapów projektowania, produkcji, użytkowania i recyklingu swoich produktów.
W początkowej fazie wprowadzania DPP, wiele firm i producentów będzie zmuszonych do gruntownego przeanalizowania swoich strategii biznesowych oraz relacji z partnerami. Jednak po wdrożeniu DPP, przedsiębiorstwa będą miały dostęp do istotnych informacji dotyczących swojego wpływu na środowisko, co przyspieszy osiąganie celów zrównoważonego rozwoju i umożliwi naliczanie premii za produkty wytwarzane w bardziej odpowiedzialny sposób.
Cyfrowe Paszporty będą korzystne dla wielu uczestników całego łańcucha wartości:
Dostawcy materiałów – zostaną docenieni za transparentne procesy podkreślające bezpieczeństwo środowiskowe i lepsze środowisko pracy swoich pracowników.
Specjaliści od napraw – będą mogli zobaczyć pełną historię napraw produktu (w tym ich genezę) i szybciej diagnozować przyczyny nowych usterek.
Firmy od recyklingu – będą posiadały szczegółowe informacje na temat składu komponentów i materiałów, aby zoptymalizować programy odzysku materiałów.
Rządy i władze publiczne – będą miały nowy zestaw standardów oraz łatwo dostępny sposób weryfikacji zgodności.
Konsumenci i użytkownicy końcowi – będą mogli podejmować lepsze decyzje zakupowe w celu lepszego dbania o środowisko.
Jakie branże i sektory będą podlegać nowym regulacjom
Cyfrowy Paszport to projekt, który w zamierzeniu będzie dotyczyć wszystkich branż. Obecnie najbardziej zaawansowane prace prowadzone są dla kilku sektorów.
Pierwszą pilotażową kategorią produktów są baterie – szczególnie te do zastosowań przemysłowych i branży samochodowej. Cała regulacja i model danych jest już opracowany zaczęło się wdrożenie przy współudziale kilkunastu graczy z branży baterii. Zaadoptowanie Cyfrowego Paszportu dla tej branży powinno nastąpić nie później niż w 2027 roku.
Drugi sektor stanowi cała branża tekstylno-odzieżowa. Prace nad Cyfrowym Paszportem są tutaj równie zaawansowane i pierwsza faza wdrożenia regulacji powinna nastąpić także nie później niż w 2027 roku.
Kolejne branże, które będą podlegały regulacjom to cały sektor materiałów konstrukcyjno-budowlanych i branża elektroniki użytkowej. Co do reszty, to jeszcze w tym roku powinny pojawić się oficjalne informacje.
Rosnące znaczenie zbierania i zarządzania danymi produktowymi
Niezależnie od wielkości firmy zarówno importerzy, jak i producenci będą musieli zmierzyć się z Cyfrowym Paszportem. Ponieważ idea paszportu ma polegać głównie na dostarczeniu wytycznych jaki powinien być wymagany model danych identyfikujących produkt, to cały ciężar implementacji spocznie na barkach przedsiębiorców.
DPP to nie nowy pan-europejski centralna platforma, tylko zdecentralizowany ekosystem. Każdy przedsiębiorca, który importuje, produkuje i finalnie sprzedaje produkty na terenie Unii Europejskiej będzie musiał znacząco zmienić nastawienie do zarządzania informacjami produktowymi. Liczba i znaczenie zbieranych danych o produktach będzie rosło, szczególnie w świecie dzisiejszej unifikacji kanałów offline i online. Reprezentacja produktu to nie będzie już prosty jeden identyfikator, kilka parametrów, zdjęcie i opis, ale całe zestawy danych pod konkretne kategorie produktowe.
Typowy zdigitalizowany produkt będzie posiadał kilka kluczowych grup informacji produktowych:
Podstawowe dane produktu: nazwa produktu, producent, model, numer partii, data produkcji oraz szczegóły dotyczące gwarancji.
Dane dotyczące materiałów: obejmujące pochodzenie surowców i komponentów, oraz dostawców zaangażowanych w ich pozyskiwanie.
Dane dotyczące właścicieli: szczegóły dotyczące obecnych i poprzednich właścicieli (szczególnie istotne dla trwałych produktów, które mogą być sprzedawane i odsprzedawane).
Dane dotyczące napraw: informacje dotyczące ogólnej możliwości naprawy produktu, oraz konkretne zdarzenia i powody napraw.
Dane dotyczące zrównoważonego rozwoju: ślad węglowy procesów produkcyjnych i dystrybucji, fazy użytkowania.
Cyfrowa rewolucja 3.0 – czy jest się czego obawiać?
Idea Cyfrowych Paszportów to temat brzmiący wręcz utopijnie. Wymusza współpracę różnych podmiotów z bardzo wielu branż (także konkurentów) dla wspólnego dobra jakim jest zrównoważony rozwój produkcji i ograniczenie odpadów.
Dla sprzedawców internetowych i producentów to technologiczne wyzwanie, któremu być może wielu tak łatwo nie podołać. Przy produkcji i pochodzeniu materiałów z krajów dalekiej Azji, gdzie normy i regulacje często są iluzoryczne wymuszenie na dostawcach dostarczania odpowiednich danych może okazać się nieosiągalne. Dla konsumentów DPP pomoże jednak wynieść pozytywnych doświadczenia związane z zakupem i korzystaniem z produktów na zupełnie inny poziom. Szczególnie przy wzrastającym udziale technologii AR, VR i spatial-commerce.
Jeśli dodatkowo z sukcesem zostanie w pełni zaimplementowana idea Cyfrowych Paszportów w branży budowlanej to faktycznie będziemy żyli w zupełnie innym świecie.
Takim przykładem referencyjnym jest budowa nowego budynku przy 100 Fetter Lane w Londynie, gdzie architekci oraz inżynierowie proszą dostawców o dostarczenie informacji na temat paszportów materiałowych. Projekt, którego zakończenie planowane jest jeszcze w 2024, wykorzystuje wiele warstw paszportów, począwszy od materiałów, przez komponenty, aż po cały budynek.
Paszporty obejmą stal konstrukcyjną, beton w miejscu i prefabrykowany oraz podwyższoną podłogę dostępu. Szacuje się, że razem stanowić mają ponad 80% masy budynku.
Prefabrykowane elementy na fasadzie zostały zaprojektowane z połączeniami na śruby, co pozwoli na ich łatwe usunięcie w całości i ponowne wykorzystanie w innym miejscu, w innej konfiguracji. Na końcu życia budynku materiały poprzez ich odpowiednie udokumentowane pozwolą na ich ponowne wykorzystanie w formie komponentów dla prefabrykowanych elementów, a także recykling.
Co z branżą fast-fashion?
Cyfrowe Paszporty z pewnością będą mieć istotny wpływ na branżę fast-fashion, pytanie tylko czy będzie to jej całkowity koniec. Na pewno możemy się spodziewać sporych zmian:
Zwiększona transparentność: Klienci będą mieli lepszy dostęp do informacji na temat procesów produkcyjnych, materiałów użytych do tworzenia odzieży, warunków pracy w fabrykach oraz wpływu środowiskowego produkcji. To może ich skłonić do bardziej świadomych wyborów zakupowych i zmniejszyć popyt na szybko rotujące się trendy.
Zmiana w podejściu do zakupów: Posiadając więcej informacji na temat produktów, klienci mogą być skłonni kupować odzież lepszej jakości, która jest trwalsza i ma mniejszy wpływ na środowisko. To może zmniejszyć popyt na tanie ubrania, które są często produkowane w warunkach jak najniższych kosztów i niskiej jakości.
Zachęta do odpowiedzialniejszej produkcji: Firmy określane mianem fast-fashion będą zmotywowane do wprowadzania bardziej zrównoważonych praktyk produkcyjnych, aby zyskać przychylność świadomych konsumentów.
Zmniejszenie marnotrawstwa: Cyfrowe paszporty produktów mogą ułatwić śledzenie i zarządzanie nadmiernymi zapasami oraz niechcianymi produktami, co może pomóc w zmniejszeniu marnotrawstwa w branży fast-fashion.
Cyfrowy Paszport na pewno oznacza zmiany i na pewno koniec obecnej formy branży fast-fashion.
Wprowadzenie Cyfrowych Paszportów Produktów to krok w kierunku bardziej zrównoważonej i transparentnej branży mody, ale kluczowe dla rzeczywistej zmiany będą zmiany w kulturze konsumenckiej.
_________________________________________________________________
Autor:
Marcin Piwowarczyk
CEO, founder Ergonode PIM
Wieloletni praktyk i ekspert rynku e-commerce w CEE. Aktualnie zarządza i rozwija system PIM Ergonode. W przeszłości współtworzył agencję e-commerce Strix. Posiada ponad 15-letnie doświadczenie w branży digital, w tym czasie współpracował z takimi markami jak: IKEA, Castorama, Decathlon, Tous, Nestlé, Sportano, czy Mennica Polska.
